Σκυριανή Αποκριά
Σκυριανή Αποκριά
- Η Αποκριά στη Σκύρο ξεκινάει με το άνοιγμα του Τριωδίου.
- Οι Σκυριανοί εκτελούν το δρώμενό τους από το πρώτο κιόλας λεπτό που θα ανοίξει το Τριώδιο.
- Για τέσσερις εβδομάδες, τα Σαββατοκύριακα και την Τσικνοπέμπτη, αλλά και καθημερινές όπως π.χ. Παρασκευή, τα σοκάκια της Σκύρου γεμίζουν από Γέρους, Κορέλλες και Φράγκους. Τους πρωταγωνιστές της Σκυριανής Αποκριάς
Το δρώμενο εκτελείται:
- εντελώς αυθόρμητα
- δίχως την συμμετοχή κανενός φορέα
- πρωινές-μεσημεριανές ώρες
- οι περισσότεροι Γέροι και Κορέλλες βγαίνουν κατά τις απογευματινές-βραδινές ώρες
- Στο παρελθόν, το δρώμενο εκτελούνταν περισσότερο κατά την διάρκεια της ημέρας και πάντα μετά το τελείωμα της εκκλησίας, κι αυτό λόγω της έλλειψης δημόσιας ηλεκτροδότησης.
- Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς το δρώμενο κορυφώνεται
- Η Χώρα της Σκύρου σφύζει στην κυριολεξία από Γέρους, Κορέλλες και Φράγκους
- Το δρώμενο δεν τελειώνει με το πέρας της Αποκριάς, αλλά τελείται και το επόμενο Σάββατο, του Αγίου Θεοδώρου
- Το δρώμενο, μπορούμε να πούμε πως στην ουσία νικά τον κανόνα και συνεχίζει!
Τόπος τέλεσης:
- η Χώρα της Σκύρου (ο δρόμος της κεντρικής Αγοράς, εκτείνεται έως το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου)
- Γέροι, Κορέλλες και Φράγκοι ανεβαίνουν στο Κάστρο της Χώρας για να πάνε να χτυπήσουν τις καμπάνες του προστάτη του νησιού.
- Παλαιότερα, το δρώμενο ήταν πιο απλωμένο, οι Γέροι γύριζαν σε γειτονιές της Χώρας και σε διάφορα σπίτια για να τους ‘βροντήξουν’ τα κουδούνια ενώ επίσης πήγαιναν στο Κάστρο για να χτυπήσουν τις καμπάνες του Αγίου Γεωργίου.
Ρίζες
- Μάλλον προϊστορικά
- Είτε στα Κρόνια χρόνια
- Είτε σε λατρείες για τον θεό Διόνυσο
Δρώμενα με κουδούνια και ζωόμορφες αναπαραστάσεις έχουν σχέση με την προϊστορία άλλωστε και ο θόρυβος απ’ τα κουδούνια έχει σκοπό την δημιουργία της ευγονίας, της ευτοκίας - Το δρώμενο αυτό είναι άγνωστο πότε ξεκίνησε.
- Με την σημερινή του μορφή μπορεί να είναι 100 - 200 χρόνια.
- Οι πρώτες αναφορές για το δρώμενο είναι περίπου στο 1850.
- Το ξεκίνημα του βρίσκεται πολύ πιο πίσω. Το δρώμενο αυτό το είχαν και οι παππούδες μας, και οι προπαππούδες μας, και οι παππούδες των προπάππουδων μας. Κανένας δεν γνωρίζει πότε ξεκίνησε αυτό το δρώμενο.
Δυο εξηγήσεις / ερμηνείες για την αρχή του δρωμένου:
- 1η: λέγεται πως ένας βοσκός έχασε το κοπάδι του από βαρυχειμωνιά, και από την συμφορά που τον βρήκε φόρεσε τα κουδούνια στη μέση του, και με τη συνοδεία της γυναίκας του (Κορέλλα) και του παραγιού του (Φράγκος) ήρθε στο Χωριό να τη διαμηνύσει στους άλλους.
Αυτή η εξήγηση φαντάζει ως κίνηση οικειοποίησης του δρωμένου απ’ τους κατοίκους, και δη τους κτηνοτρόφους, μιας και η Σκύρος ανέκαθεν υπήρξε κτηνοτροφικός τόπος - 2η: Το δρώμενο προέρχεται από τα βάθη των αιώνων και σχετίζεται με την διονυσιακή λατρεία.
Τέτοιες τελέσεις έχουν ένα βαθύτερο νόημα, μια περαιτέρω προσδοκία, όπως είναι η ευκαρπία της γης, η ευγονία και Άνοιξη στην ζωή των ανθρώπων.
- Στις υποθέσεις μας υπάρχει και μια τρίτη, λιγότερο διαδεδομένη απ’ τις πρώτες δυο, η οποία κάνει λόγο για μια διαμάχη μεταξύ βοσκών και γεωργών για το ποιος θα είναι η άρχουσα τάξη του νησιού. Αφού λοιπόν κέρδισαν οι βοσκοί, γιόρτασαν τη νίκη τους διαμηνύοντας την στην Χώρα της Σκύρου με τα κουδούνια.
- Στο συγκεκριμένο δρώμενο και οι τρεις ρόλοι εκτελούνταν από άντρες στο παρελθόν (Γέρος, Κορέλλα, Φράγκος)
- Η παρουσία των ανδρών στο δρώμενο, ίσως έχει σχέση με σατυρικές παραστάσεις της Αρχαιότητας, ένα ακόμη σημείο που μπορεί να κατατάσσει το δρώμενο αυτό τόσο πίσω.
- Στη Σκύρο, η γυναίκα στο δρώμενο, άρχισε να συμμετέχει μέσα στην δεκαετία του 1970
- Στο ρόλο της Κορέλλας περιέχεται και το τραγούδι, ο σκοπός της Κορέλλας, το οποίο η Κορέλλα τραγουδάει στον Γέρο που συνοδεύει
Σημασία των ονομάτων
- Γέρος: έχει πάρει το όνομα του, σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη, από το γεγονός ότι αυτός που έχασε το κοπάδι του ήταν γέρος σε ηλικία.
- Ή μπορεί να προέρχεται από τη λέξη γερός, μιας και για να ντυθεί/¨γίνει¨ κάποιος Γέρος, λόγω του βάρους και της θερμοκρασίας της φορεσιάς πρέπει να έχει αντοχή και δύναμη.
- Η Κορέλλα απ’ την άλλη, μάλλον εκμαιεύει το όνομα της από τη λέξη κουρέλια, καθώς, πάλι σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη, η γυναίκα του βοσκού φορούσε κουρελιασμένα ρούχα.
- Άλλη σημασία της μπορεί να είναι επειδή φέρει η φορεσιά της κομμάτια από άλλες σκυριανές φορεσιές, καθώς επίσης μια ακόμη εξήγηση της ονομασίας της μπορεί να βρίσκεται στην λέξη κοπέλα
- Ο δε Φράγκος ονομάζεται έτσι για να διακωμωδήσει τους Σκυριανούς που έβγαλαν τα παραδοσιακά ρούχα και φόρεσαν ευρωπαϊκά, φράγκικα ρούχα, πρόκειται στην ουσία για τον γελωτοποιό του δρωμένου. Παρόλα αυτά, η σωστότερη ονομασία του μάλλον είναι η λέξη Γινομένος, η οποία είναι εκ του μασκαρεμένος.
- Σε αντίθεση με άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου όπου τον πρωτεύοντα ρόλο στην τέλεση των δρωμένων έχουν οι γεροντότεροι, στην Σκύρο, την τιμητική τους κατά την περίοδο της Αποκριάς και, ειδικά, κατά την τέλεση του δρωμένου «Γέρος και Κορέλλα», έχουν οι νεότεροι σε ηλικία.
- Είναι εκείνοι που συνδέουν το «παρόν» με το «παρελθόν» και αυτοί που έχουν τον απόλυτο έλεγχο για τη σωστή τέλεσή του, καθώς και την τέλεση του χορού και του τραγουδιού που συνοδεύει το δρώμενο καθ’ όλη τη διάρκεια της Αποκριάς.
- Από την άλλη πλευρά, η διαιώνιση, η μεταφορά και η τέλεση τόσο του συγκεκριμένου χορευτικού δρωμένου όσο και όλων των άλλων εθιμικών και χορευτικών πρακτικών που εντάσσονται στο πλαίσιο της Αποκριάς στον «παρόντα χρόνο», δηλώνει ότι πρόκειται για συλλογικές πρακτικές που λειτουργούσαν και εξακολουθούν να λειτουργούν μέσω της «συλλογικής μνήμης», ως τρόπος μύησης των νεότερων γενεών από τους γεροντότερους στο σύστημα των τοπικών συλλογικών παραστάσεων, των τοπικών πολιτιστικών αξιών και των τοπικών κοινωνικών συμβόλων…
Η Τράτα
- Στο πλαίσιο της Αποκριάς, εκτός από το δρώμενο του «Γέρου και της Κορέλλας», την τελευταία Κυριακή στην κεντρική πλατεία του νησιού, κατά τις μεσημεριανές ώρες, τελείται το δρώμενο της «Τράτας».
- Η Τράτα είναι ένα σατιρικό δρώμενο που σχολιάζει σκωπτικά υπό την μορφή έμμετρης ποίησης γεγονότα που έγιναν την χρονιά που πέρασε στη Σκύρο, την Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως πλέον.
- Το δρώμενο της "Τράτας" ξεκίνησε μες στην δεκαετία του 1950.
Καθαρά Δευτέρα
- Στη Σκύρο, η Καθαρά Δευτέρα, αποτελεί συνέχεια του τελευταίου τριημέρου της Αποκριάς και για τους κατοίκους είναι άμεσα συνυφασμένη με το κλίμα της.
- Την Καθαρά Δευτέρα οι ντόπιοι φορούν τις παραδοσιακές τους φορεσιές και βγαίνουν στην κεντρική πλατεία του νησιού όπου από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ χορεύουν παραδοσιακούς χορούς.
-
Ο χορός υπάρχει και τις προηγούμενες μέρες στο γλέντι των παρεών, αλλά η Καθαρά Δευτέρα ήταν και είναι η κατεξοχήν ημέρα του χορού.
Κείμενο: Γιώργος Γεωργούδης
